διπλός

-ή, -ό (AM διπλοῡς, -ῆ, -οῡν και διπλός, -ή, -όν

Α και διπλόος, -η, -ον

θηλ. και διπλέη)

1. διπλάσιος, αυτός που είναι δύο φορές μεγαλύτερος ή περισσότερος, δύο φορές ίδιος («διπλό κρεβάτι, μεροκάματο»)

2. ο διπλωμένος στα δύο, σε δύο στρώσεις («διπλή χλαίνα, κουβέρτα»)

3. αυτός που αποτελείται από δύο ίδια μέρη («παίει... μάστιγι διπλῇ», «διπλή σιδηροδρομική γραμμή»)

4. διφορούμενος, αυτός που εμφανίζεται με δύο διαφορετικές μορφές

5. το συγκριτικό διπλότερος (με γεν.)

α) διπλάσιος από άλλον στον χώρο, το βάρος, την έκταση ή ένταση

β) μεγαλύτερος, χειρότερος κ.λπ. («διπλότερον ὑμῶν βλασφημοῡσιν»)

6. αυτός που γίνεται δύο φορές («συμβόλαιο εις διπλούν»)

νεοελλ.

1. έντονος, ισχυρός, εξαιρετικός («διπλός καημός»)

2. φρ. «διπλό κρεβάτι, σεντόνι, κουβέρτα κ.λπ.» — για δύο

3. το ουδ. ως ουσ. το διπλό

α) (για νόμισμα) δίδραχμο

β) (για κυνηγετικό όπλο) δίκαννο

4. φρ. α) «τά βλέπει διπλά» — είναι εντελώς μεθυσμένος

β) «και τού χρόνου διπλός» — ευχή σε άγαμο να παντρευτεί γρήγορα

γ) «έγινε διπλός» — πάχυνε υπερβολικά

δ) «διπλά και τρίδιπλα» — πλουσιοπάροχα, άφθονα, περισσά

μσν.

«διπλῆ γνώμη» — διγνωμία

αρχ.-μσν.

διπλή*

αρχ.

1. κυρτωμένος, καμπουριασμένος

2. αυτός που επαναλαμβάνεται δύο φορές

3. αμοιβαίος

4. στον πληθ. δύο

5. αυτός που ασχολείται με δύο πράγματα

6. (για σπίτι) διώροφο

7. (ως επίρρ.) «διπλῷ» ή «διπλῂ» — διπλά, δυο φορές, κι απ' τα δυο μέρη

8. για πυρετό που προκαλεί παροξυσμούς σε ορισμένο χρόνο

9. το θηλ. ως ουσ. α) η διπλή

διπροσωπία, δολιότητα

β) σημάδι στο περιθώριο χειρογράφων (> - > < - <) για να δηλωθεί διάφορη γραφή, αθέτηση στίχου κ.λπ. και στα δραματικά κείμενα αλλαγή προσώπου

γ) είδος χορού

δ) διπλοΐς

10. το ουδ. ως ουσ. τὸ διπλοῡν

δοχείο όπου ψήνουν φάρμακα

11. (φρ. «διπλὰ ονόματα» — σύνθετες λέξεις.

[ΕΤΥΜΟΛ. Βλ. λ. απλός].